Đông trùng hạ thảo, còn gọi là trùng thảo, hạ thảo đông trùng hay đông trùng thảo, là một giống nấm mọc ký sinh trên con non của một loại sâu thuộc họ Cánh bướm. Nấm và sâu hợp sinh với nhau: vào mùa đông, con sâu non nằm ở dưới đất, nấm phát triển vào toàn thân con sâu để hút chất dinh dưỡng làm cho con sâu chết; đến mùa hạ, nấm sinh cơ chất (stroma) mọc chồi khỏi mặt đất nhưng gốc vẫn dính liền vào đầu sâu. Người ta thường đào lấy tất cả xác sâu và nấm mà dùng làm thuốc. Vì mùa đông là con sâu, mùa hạ lại thành cây cỏ nên vị thuốc này có tên là ĐTHT.

Tác dụng dược lý

Tuy nhiều vấn đề còn phải tiếp tục làm rõ, nhưng cho đến nay các nhà khoa học đã nghiên cứu và nhận thấy nấm đông trùng hạ thảo có tác dụng dược lý khá phong phú:

(1) Đối với hệ thống miễn dịch, những nghiên cứu thực nghiệm đã chứng minh nấm đông trùng hạ thảo có khả năng tăng cường hoạt động miễn dịch tế bào cũng như miễn dịch dịch thể. Cụ thể là có tác dụng nâng cao hoạt tính của đại thực bào và tế bào NK, điều tiết phản ứng ứng đáp của tế bào lympho B, tăng cường một cách có chọn lọc hoạt tính của tế bào T ức chế, làm tăng nồng độ các kháng thể IgG, IgM trong huyết thanh. Mặt khác, nấm đông trùng hạ thảo còn là một vị thuốc ức chế miễn dịch có tác dụng chống sự bài loại tổ chức cấy ghép khá tốt.

(2) Đối với hệ thống tuần hoàn tim - não, nấm đông trùng hạ thảo có tác dụng làm giãn các mạch máu, làm tăng lưu lượng tuần hoàn não và tim thông qua cơ chế hưng phấn thụ thể M ở cơ trơn thành mạch. Mặt khác, nấm đông trùng hạ thảo còn có khả năng điều chỉnh rối loạn lipid máu: làm giảm cholesterol và -lipoprotein, hạn chế quá trình tiến triển của tình trạng vữa xơ động mạch.

(3) Đối với hệ hô hấp, nấm đông trùng hạ thảo có tác dụng bình suyễn, trừ đờm và phòng chống khí phế thũng. Điều này làm sáng tỏ quan điểm của cổ nhân cho rằng nấm đông trùng hạ thảo có khả năng “bảo phế ích thận” và “dĩ lao khái”.

(4) Đối với hệ thống nội tiết, trên động vật thực nghiệm nấm đông trùng hạ thảo có tác dụng làm tăng trọng lượng tuyến vỏ thượng thận và tăng quá trình tổng hợp các hoóc-môn của tuyến này (adrenocortical hormone), đồng thời cũng có tác dụng tương tự như hoóc-môn nam tính (androgen) và làm tăng trọng lượng của tinh hoàn cũng như các cơ quan sinh dục phụ trên động vật thực nghiệm.

(5) Ngoài ra, nấm đông trùng hạ thảo còn có tác dụng chống ung thư, chống viêm nhiễm, chống quá trình lão hóa và trấn tĩnh chống co giật.

Thông thường, nấm đông trùng hạ thảo tươi có thời gian bảo quản ngắn chỉ khoảng 2 tuần, và nếu bảo quản không đúng nhiệt độ (từ 4 đến 10 độ C) trong môi trường an toàn, vệ sinh thì nấm cũng sẽ rất dễ bị hư và mốc, gây khó khăn cho người sử dụng khi chưa dùng được hết nấm.

Nhờ vào công nghệ sấy thăng hoa - công nghệ sấy tiên tiến nhất hiện nay được áp dụng trong lĩnh vực thực phẩm - dược liệu, người tiêu dùng đã không còn phải lo lắng về vấn đề bảo quản, bởi vì nấm đông trùng hạ thảo sau khi sấy có thể sử dụng trong vòng 2 năm khi bảo quản điều kiện nhiệt độ thường mà vẫn giữ được gần như toàn bộ các chất dinh dưỡng trong nấm.

Các cách sử dụng đông trùng hạ thảo sấy thăng hoa hiệu quả:

- Pha với nuốc sôi uống như trà hằng ngày, có thể ăn luôn cả sợi (1-2gram/300ml nước).

- Ngâm làm rượu đông trùng hạ thảo, hoặc ngâm với mật ong (10gram/1L nước).

- Nấu canh, lẩu, cháo, hầm với gà, vịt, chim bồ câu, chim cút, gà ác,...

LƯU Ý: Đối với những người có bệnh lý và người lớn tuổi nên tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng nấm đông trùng hạ thảo sao cho thích hợp với thể trạng của bản thân người dùng nhất.